Ο Δημήτρης Κουρέτας, Καθηγητής Φυσιολογίας – Τοξικολογίας, ιδρυτής & επιστημονικός υπεύθυνος της FoodOxys, της spin-off εταιρείας που έλαβε, πριν από μερικές εβδομάδες, χρηματοδότηση 250.000 από το Uni.Fund, μιλάει σήμερα στο epixeiro.gr για την καινοτομία που προσφέρει η συγκεκριμένη εταιρεία στον χώρο της βιολειτουργικής διατροφής και του ανθρώπινου μεταβολισμού.
Μιλήστε μας για την FoodOxys και για το πώς προέκυψε η δημιουργία της. Περιγράψτε μας την ομάδα από την οποία αποτελείται σήμερα.
Μελετώντας για χρόνια την βιβλιογραφία, διαπίστωσα ένα μεγάλο κενό και την ανάγκη για μέτρηση των επιπέδων των αντιοξειδωτικών σε διάφορα προϊόντα αλλά και στον ανθρώπινο οργανισμό. Αναπτύξαμε την τεχνολογία μέτρησης, σε μία μοναδική, φορητή συσκευή, αλλά μας έλειπε ο μηχανισμός εμπορευματοποίησης της τεχνολογίας μας, καθώς αυτή γεννήθηκε μέσα στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και δεν μπορούσε να έχει καμία εμπορική τύχη λόγω της νομοθεσίας. Αυτό ακριβώς, σε συνδυασμό με την συνεχή ροή φοιτητών μου στο εξωτερικό, με οδήγησε στην απόφαση να ιδρύσω την εταιρεία FoodOxys, η οποία είναι spin-off του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Σημαντική καινοτομία της εταιρείας είναι ότι μέρος των μετοχών της έχουν διανεμηθεί σε νέους ερευνητές που είναι απόφοιτοι του Τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Με αυτόν τον τρόπο, οι νέοι επιστήμονες παραμένουν στην Ελλάδα και επενδύουν στη χώρα εν μέσω μίας δύσκολης οικονομικά κατάστασης. Οι απόφοιτοι του τμήματος Βιοχημείας – Βιοτεχνολογίας που είναι ταυτόχρονα και μέτοχοι είναι οι Νίκος Γκουτζουρέλας, Μαρία Κανάκη και Φώτης Τέκος.
Πώς ακριβώς λειτουργεί η τεχνολογία που έχει αναπτύξει η εταιρεία σας και ποιες οι προσφερόμενες υπηρεσίες;
Η τεχνολογία της FoodOxys βασίζεται σε 20 και πλέον χρόνια μελετών, επιστημονικών καινοτομιών και 190 δημοσιεύσεων σε διεθνή, έγκυρα περιοδικά με κρίση. Επιπλέον έχουμε υποβάλει και διαθέτουμε πατέντα για την μέθοδο μας στο US PATENT OFFICE. Οι υπηρεσίες της εταιρείας μπορούν να διακριθούν σε δύο βασικές κατευθύνσεις:
Η πρώτη αφορά στην μέτρηση αντιοξειδωτικών σε τρόφιμα. Σε αυτήν την υπηρεσία, έντονο ενδιαφέρον παρουσιάζουν παραγωγοί, μεγάλες εταιρείες τροφίμων καθώς και μεγάλες αλυσίδες super market. Η ανωτέρω καινοτομία εμπίπτει στην υπηρεσία της FoodOxys που αφορά στην μελέτη της προέλευσης και του πλαισίου ποιότητας προϊόντων, ούτως ώστε να υπάρχει καλύτερη ενημέρωση της εταιρείας που παράγει ή εμπορεύεται τα προϊόντα με σκοπό την αξιολόγηση των προμηθευτών της, ώστε να διαμορφώνει τις τιμές αγοράς και πώλησης των προϊόντων. Η εταιρεία παρέχει την δυνατότητα δημιουργίας ταυτότητας για προϊόντα με μία σειρά εξειδικευμένων αναλύσεων ώστε να σχηματιστεί ένας φάκελος που θα ακολουθεί και θα πιστοποιεί τα προϊόντα σε όλον τον κόσμο. Τέλος, δίνεται η δυνατότητα σχεδιασμού και υλοποίησης κλινικών μελετών για τις επιδράσεις ενός προϊόντος στην υγεία του ανθρώπου.
Στην κατεύθυνση αυτή εμπίπτουν και χώροι εστίασης, όπου η FoodOxys προσδιορίζει τα αντιοξειδωτικά σε όλο το μενού του καταστήματος και προκύπτει ένας κατάλογος με τα αντιοξειδωτικά ανά μερίδα, ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να επιλέξει τι θα φάει με βάση το όφελος για την υγεία του σε συνδυασμό με το τι ταιριάζει στις ανάγκες και προτιμήσεις του.
Η δεύτερη κατεύθυνση της εταιρείας έχει ως βασικό αντικείμενο τον προσδιορισμό των αντιοξειδωτικών στον άνθρωπο. Για τον σκοπό αυτό, πραγματοποιείται λήψη μιας σταγόνας αίματος από το δάκτυλο του εξεταζόμενου. Ο προσδιορισμός των αντιοξειδωτικών γίνεται από το επιστημονικό προσωπικό της FoodOxys με σύγχρονα, φορητά, μηχανήματα και ταυτόχρονα προκύπτουν διατροφικά πλάνα, εξατομικευμένα με βάση την μέτρηση των αντιοξειδωτικών, κάτι το οποίο αποτελεί και την καινοτομία της εταιρείας.
Βασικοί ενδιαφερόμενοι της συγκεκριμένης πρωτοποριακής υπηρεσίας της FoodOxys είναι αθλητικά σωματεία στα οποία δίνεται η δυνατότητα να προφυλάξουν τα σώματα των αθλητών από τις καταπονήσεις που προκαλούνται κατά την προπόνηση ή τον αγώνα.
Ένας δεύτερος τομέας που θα μπορούσε να επωφεληθεί ιδιαίτερα από τις υπηρεσίες της FoodOxys είναι ο τουρισμός ευεξίας. Οι τουρίστες, με την άφιξη τους στα συνεργαζόμενα με την FoodOxys ξενοδοχεία, μπορούν να πραγματοποιήσουν την εξέταση μέτρησης των επίπεδων των αντιοξειδωτικών τους και κατά το διάστημα παραμονής στο ξενοδοχείο τους παρέχονται γεύματα τα οποία ρυθμίζουν το σύνολο των αντιοξειδωτικών τους. Προσδιορισμός των αντιοξειδωτικών πραγματοποιείται και στο πέρας των διακοπών, πριν την αναχώρηση των τουριστών, ώστε να γίνεται σύγκριση των αποτελεσμάτων.
Για όσους ενδιαφέρονται να πάρουν πολύτιμες πληροφορίες γύρω από την έκφραση κρίσιμων γονιδίων τους που σχετίζονται με τον μεταβολισμό, την φλεγμονή ή την αντιγήρανση αλλά και να αποκτήσουν στοχευμένη διατροφική παρέμβαση ρύθμισης αυτών, η εταιρεία προσφέρει πρωτοποριακές εξετάσεις με την λήψη αίματος σε διάφορα κέντρα σε όλη την Ελλάδα.
Έχουν υπάρξει πρακτικά παραδείγματα χρήσης των υπηρεσιών σας; Πώς βοήθησαν; Ποιο ήταν το feedback που λάβατε;
Τις υπηρεσίες της εταιρείας έχουν ήδη χρησιμοποιήσει μεγάλα αθλητικά σωματεία, ενώ σύντομα αναμένεται η διάθεση των υπηρεσιών σε ξενοδοχεία πολυτελείας, γυμναστήρια και άλλους χώρους. Πολύ πρόσφατα, η FoodOxys ξεκίνησε μια πρωτοποριακή συνεργασία με τη μεγαλύτερη διαιτολογική κλινική στην Ευρώπη, την Buchinger-Wilhelmi Clinic, πραγματοποιώντας αναλύσεις για την αποτελεσματικότητα της διατροφής που ακολουθούν οι επισκέπτες κατά τη διαμονή τους στην κλινική. Η FoodOxys πραγματοποιεί αιμοληψίες πριν την έναρξη των διατροφοθεραπειών και αμέσως μετά την ολοκλήρωσή τους, καλλιεργεί τα κύτταρα και εντοπίζει τα γονίδια που άλλαξαν έκφραση, στοχεύοντας σ’ αυτά που έχουν σχέση με κυτταροπροστασία και αντιγήρανση.
Αρκετές εργασίες μας έχουν δείξει πως τέτοιου είδους διατροφικές παρεμβάσεις μπορούν να βοηθήσουν τον οργανισμό να προστατευτεί καλύτερα έναντι όλων των παραπάνω. Όσοι έχουν κάνει χρήση των υπηρεσιών μας συνεχίζουν και μας εμπιστεύονται, καθώς βλέπουν αλλαγές στην καθημερινότητα τους και στα αποτελέσματα των επαναληπτικών εξετάσεων τους.
Η FoodOxys προσφέρει υπηρεσίες προσδιορισμού των αντιοξειδωτικών στον άνθρωπο. Ποιες οι ενδεχόμενες νέες δυνατότητες που μπορεί να παρέχει ο συγκεκριμένος τομέας; Ποιες οι ευκαιρίες που μπορεί να προσφέρει το συγκεκριμένο πεδίο;
Ο όρος αντιοξειδωτικό έχει εισβάλει στην καθημερινότητα μας τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται περί ενώσεων που είτε παράγονται από τον ίδιο τον οργανισμό μας φυσιολογικά, είτε προσλαμβάνονται μέσω της τροφής. Παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην προστασία σε επίπεδο τόσο του κυττάρου όσο και ολόκληρου του οργανισμού από τις ελεύθερες ρίζες, και έχουν συσχετιστεί εδώ και χρόνια με πληθώρα παθολογικών καταστάσεων, όπως διάφοροι καρκίνοι, καρδιαγγειακά νοσήματα, νευροεκφυλιστικές ασθένειες και άλλα.
Οι ελεύθερες ρίζες είναι εν δυνάμει βλαβερά μόρια που μπορούν να παραχθούν ως παραπροϊόν του μεταβολισμού μας αλλά και από εξωγενείς παράγοντες όπως το κάπνισμα ή η ατμοσφαιρική ρύπανση. Διαδραματίζουν σημαντικό φυσιολογικό ρόλο κι έτσι σε μικρές ποσότητες χρειάζονται για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού. Ωστόσο, όταν βρίσκονται σε περίσσεια μπορούν να προκαλέσουν βλάβες στο DNA, τις πρωτεΐνες και τα λιπίδια. Έτσι, τα αντιοξειδωτικά εξουδετερώνουν την περίσσεια των ελευθέρων ριζών, ωστόσο όταν τα ενδογενή δεν επαρκούν κρίνεται απαραίτητη η χορήγηση διαιτητικών αντιοξειδωτικών.
Ποιες είναι οι πιθανές εμπορικές εφαρμογές της τεχνολογίας της FoodOxys; Από ποιες επιχειρήσεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, μελλοντικά, τα αποτελέσματα που προσφέρονται και με ποιον τρόπο; Έχει υπάρξει, μέχρι σήμερα, σχετικό ενδιαφέρον;
Καθώς το πεδίο εφαρμογών της FoodOxys είναι ευρύ, υπάρχει μεγάλο κοινό που ενδιαφέρεται για τις υπηρεσίες μας. Στο πεδίο των τροφίμων, άμεσο ενδιαφέρον έχουν παραγωγοί, έμποροι, μεγάλες εταιρείες τροφίμων καθώς και σούπερ μάρκετ. Για τον καθένα από τους παραπάνω υπάρχει σειρά υπηρεσιών που μπορεί να αναδείξει, να πιστοποιήσει και τέλος να ανεβάσει την αξία των προϊόντων.
Όσον αφορά στις υπηρεσίες που σχετίζονται με τις εξετάσεις στον άνθρωπο, παρέχουμε τρία διαφορετικά πακέτα ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά. Υπάρχουν πακέτα για αθλητές, για τον καθημερινό εργαζόμενο, για άτομα με μεταβολικές παθήσεις κ.α.
Μεγάλο ενδιαφέρον δείχνει και ο τουρισμός στη σειρά υπηρεσιών μας που απευθύνονται σε ξενοδοχεία και εστιατόρια.
Η εταιρεία σας αποτελεί έναν τεχνοβλαστό του Πανεπιστημίου της Θεσσαλίας. Από την εμπειρία σας, ποιες οι δυνατότητες που προσφέρονται για ανάπτυξη καινοτομίας εντός των ελληνικών πανεπιστημίων και ποιες οι ευκαιρίες για εμπορική αξιοποίηση τους;
Η πατρίδα μας, σε πολλές μελέτες και μετρήσεις, έχει βρεθεί ότι παράγει εξαιρετικής ποιότητας έρευνα, γεγονός που αποτυπώνεται σε δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά, σε αρκετά γνωστικά αντικείμενα. Σε καινοτομία όμως και πατέντες είμαστε σχεδόν τελευταίοι στην ΕΕ των 28. Αν επιτρεπόταν η έρευνα στα κρατικά εργαστήρια να γίνεται μόνο με κρατικά ή με κρατικά και ευρωπαϊκά χρήματα, τότε θα είχαμε δύο ειδών προβλήματα: πρώτον, θέματα επάρκειας της φθίνουσας χρηματοδότησης για τη συντήρηση του ερευνητικού δυναμικού και, δεύτερον, θέματα επιπτώσεων της χρηματοδότησης στην εθνική οικονομία.
Οι κρατικές δαπάνες για την έρευνα πρέπει να μοιράζονται σε μια ολοένα διευρυνόμενη βάση ερευνητών. Βαθμιαία, αν δεν προκύψει κάποιου είδους στόχευση, η κρατική ερευνητική δαπάνη θα καταλήξει να είναι ένα «ερευνητικό χαρτζιλίκι» ανά ερευνητή. Ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να αποτελέσει σημαντική πηγή χρηματοδότησης σ’ αυτή την περίπτωση. Το σπουδαιότερο όμως θέμα είναι η επίπτωση της ερευνητικής δαπάνης στην οικονομική ανάπτυξη. Αν η δημόσια ερευνητική υποδομή παράγει ερευνητικά αποτελέσματα που δεν είναι, εν μέρει, σχετικά με τις ανάγκες του ελληνικού οικονομικού ιστού, τότε θα διαπιστώσουμε ότι λειτουργεί προς όφελος οικονομιών εκτός Ελλάδας. Δηλαδή, οι κρατικές δαπάνες για την έρευνα στην Ελλάδα (όπως και το ρεύμα των καλά εκπαιδευμένων αποφοίτων των Πανεπιστημίων μας) δημιουργούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε άλλες οικονομίες!
Είμαστε σίγουροι ότι το θέλουμε αυτό; Η λογική λέει όχι, και ο τρόπος για να το λύσουμε είναι να ενισχύσουμε τους δεσμούς της έρευνας με την παραγωγή. Οι σχέσεις του ιδιωτικού τομέα με τα πανεπιστήμια θέλουν ρυθμίσεις σοβαρές και νέο πλαίσιο επωφελές και για τους δύο. Θα μπορούσε όμως επίσης το κράτος (το πανεπιστήμιο δηλαδή), να ιδρύει σε κάθε πανεπιστήμιο εταιρείες αξιοποίησης των ερευνητικών αποτελεσμάτων και να λειτουργεί ως ένας σκληρός ιδιώτης που προστατεύει τα δημόσια χρήματα. Δεν το κάνει όμως. Με το να μην το κάνει , «υπακούοντας» στην «σοφή» υπόδειξη «έξω οι εταιρείες από τα πανεπιστήμια», ουσιαστικά παίζει τον broker των εταιρειών, αφού σύμφωνα με τον νόμο, όταν τα ερευνητικά αποτελέσματα δημοσιευτούν, πριν γίνει κατοχύρωση από πλευράς πανεπιστημίου, θεωρούνται πλέον δημόσιο αγαθό (public domain), και μπορεί κάθε εταιρεία να τα εκμεταλλευθεί, χωρίς να πληρώσει τίποτα.
Άρα, μη φτιάχνοντας μια εταιρεία αξιοποίησης των αποτελεσμάτων, το πανεπιστήμιο βοηθά αυτούς που υποτίθεται θέλει να αποκλείσει. Άρα το σύνθημα «έξω οι εταιρείες από τα πανεπιστήμια» μάλλον είναι ψευδεπίγραφο και δεν προστατεύει το δημόσιο συμφέρον, μάλλον το καταστρατηγεί.
Ποια θα λέγατε πως είναι τα οφέλη για το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – αλλά και γενικότερα για το δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης – από περιπτώσεις όπως αυτή της FoodOxys;
Τα οφέλη είναι πολλά. Όπως έγραψα και παραπάνω, αρχικά οι ερευνητές που η χώρα μας εκπαίδευσε μένουν και επιχειρούν εδώ. Σταματάει λοιπόν το πολυσυζητημένο brain drain. Επιπλέον, η γνώση, που παράγεται με μεγάλα κεφάλαια στα δημόσια πανεπιστήμια και πολλές φορές έχει μεγάλη αξία, δεν χαρίζεται στις πολυεθνικές και τα πανεπιστήμια του εξωτερικού, αλλά δημιουργεί ένα κέντρο, που αποφέρει μεγάλα οικονομικά οφέλη τόσο για τους μετόχους όσο και για το ίδιο το πανεπιστήμιο, αφού, ως spin-off, η εταιρεία επιστρέφει ένα μέρος του κέρδους πίσω στο πανεπιστήμιο και το εργαστήριο.
Λάβατε πρόσφατα μια σημαντική χρηματοδότηση από το Uni.Fund, ύψους 250.000 ευρώ. Πώς θα χρησιμοποιηθούν τα συγκεκριμένα κεφάλαια; Γενικότερα, ποια είναι τα επόμενα βήματα, οι επόμενοι στόχοι;
Το κεφάλαιο αυτό χρησιμοποιείται για την κάλυψη των πρώτων αναγκών της εταιρείας (μισθοδοσία, εγκαταστάσεις, εξοπλισμός, υπεργολαβία στο εργαστήριο μας στο Πανεπιστήμιο κ.α) μέχρι να αρχίσει η εταιρεία να αποφέρει κέρδη και να καλύπτει της ανάγκες της.
Τα επόμενα βήματα μας είναι το κλείσιμο συμφωνιών με μεγάλες εταιρείες σε Ελλάδα και εξωτερικό και η δημιουργία μιας υπηρεσίας που θα μπορεί να απολαμβάνει ο καθένας, σε όποιο σημείο του πλανήτη και να βρίσκεται. Είμαστε αισιόδοξοι, έχουμε πολλή ενέργεια και μεγάλη δυναμική για πολλά και σπουδαία πράγματα.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο κ. Κουρέτας έγραφε ο ίδιος, πριν από μερικούς μήνες, για τα αντιοξειδωτικά και την ανάπτυξη της σχετικής συσκευής από την ομάδα του, μέσω ενός άρθρου του στο epixeiro.gr.
